Okuma süresi: 9 dakika
Selam! Bu haftaki sayımızda jinekoloğa gidiyoruz! Jinekolojik muayene nedir, Türkiye’de nasıl uygulanır, kapsayıcı jinekolojik muayene nedir gibi soruların cevaplarını Bizim Bedenimiz podcastından Irmak Saraç ve Kapsama Alanı adına Ecmel Deniz’den dinliyoruz.
bu sayıda neler var?
📔 tabukamu sözlük: Bu haftanın konuları özelinde sözlüğümüzü aralıyoruz.
🔍 jinekolojik muayene: Jinekolojik muayenenin ve kapsayıcı jinekolojik muayenenin ne olduğunu Irmak Saraç’tan ve Kapsama Alanı adına Ecmel Deniz’den dinliyoruz.
👀 Türkiye’de jinekolojik muayenenin nasıl uygulandığını biliyor musun?: Irmaç Saraç, yalnızca jinekolojik muayenenin nasıl uygulandığını değil, nasıl uygulanabileceğini de paylaşıyor.
🏳️🌈 LGBTİ+ sağlığı ve jinekolojik muayeneye dair: Irmaç Saraç, Bizim Bedenimiz podcastından bahsederken Kapsama Alanı’ndan Ecmel Deniz, destek için ulaşabileceğimiz adresleri paylaşıyor!
☕️ deneyimlendikçe demleniyoruz: tabukamu'da artık deneyimlerini paylaşabileceğin bir alan var. Bu alana anonim bir şekilde, takma isimle ya da kendi isminle, dertleşmek istediğin bir konuya dair hislerini, deneyimlerini ve düşüncelerini anlatabilirsin. Detaylar aşağıda!
jinekolog: Vulvası ve rahmi olan insanların, cinsel ve üreme organlarında görülebilecek sağlık ihtiyaçları ve durumları ile ilgilenen uzmanlar.
jinekoloji: Vulvası ve rahmi olan insanların, cinsel ve üreme organlarında görülebilecek sağlık ihtiyaçları ve durumları ile ilgilenen bilim dalı.
kapsayıcı: Çeşitli kimlik, deneyim ve vücut özelliklerini kapsayan, geride bırakmayan bir yaklaşımı tanımlar.
LGBTİ+: Lezbiyen, gay, biseksüel, trans ve interseks kelimelerinin baş harflerinden oluşturulmuş kısaltma. + işareti, kuir (queer), aseksüel gibi cinsiyete bağlı çeşitli beden ve kimlik özelliklerini kapsar.
spekulum: Vücut boşluklarının ve kanallarının iyi görülebilmesi için onları genişletmeye yarayan alet. Genellikle jinekolojik muayene sırasında kullanılır.
jinekolojik muayene ve kapsayıcı jinekolojik muayene 🔍
tabukamu: Jinekolojik muayene nedir?
Irmak Saraç: Jinekolojik muayene, kadın genital sisteminin muayenesi demek. Yani dış genitaller, vulva, vajina ve iç genitaller, rahim ağzı, rahim, tüpler ve genitallerin muayenenesini içeren fizik muayenenin bir parçası.
tabukamu: Kapsayıcı jinekolojik muayene nedir, kimlere hitap eder?
Kapsama Alanı adına Ecmel Deniz: Jinekolojik muayene; rahmi, yumurtalıkları, vulvası olan herkese hitap eder. Bu organların bazısına veya hepsine sahip herkesin jinekolojik muayeneye ihtiyacı olur. Zannedilenin aksine, jinekolojik muayene yalnız kadınlar için değildir, bu organlar kadın organları değildir. Trans erkekler, nonbinaryler, genderfluidler ve daha ismini sayamadığımız birçok cinsiyet kimliğindeki kişiler de jinekolojik muayeneye ihtiyaç duyar.
Kişilerin cinsiyet kimlikleri, yaşları, cinsel yönelimleri, dini, dili, etnisitesi, fiziksel ve zihinsel engel durumu fark etmeksizin, kişilerin ihtiyaçlarına ve sorunlarına yönelik, yargılamadan, ayrımcı tutum ve söylemlerden uzak, hasta haklarını ve mahremiyetini gözeten, beden bütünlüğüne saygı duyan, rıza alarak ve yapılacaklar hakkında önceden bilgilendirme yaparak, kişilerin hissettiklerini gözeten jinekolojik muayeneler kapsayıcı olur diyebiliriz. Ancak biz bu kapsayıcılığın trans+lar için olan kısmına dair söz söylemek isteriz.
Biz trans+lar için kapsayıcı bir jinekolojik muayene oldukça önemli. Çünkü bu kapsayıcılık olmadığında sağlık hakkına erişemiyoruz. Transfobi, ayrımcı tutumlar jinekoloğa gitme tutumumuzu olumsuz etkiliyor. Jinekoloğa gitme düşüncesi bile trans+ları kaygılandırabiliyor. Bu nedenle trans+ların çoğunlukla sağlık sorunlarını jinekoloğa gitmeden çözmeye çalıştığını görüyoruz. Beden disforisi yaşamamız, jinekoloğa gitmemizi zorlaştırsa da, kapsayıcı bir jinekolojik muayene bizler için bu işi oldukça kolaylaştırıyor. Öyle ki, doktor seçimlerimizde deneyim paylaşımlarından faydalanıyor ve feminist ağlardan destek alıyoruz. Bu nedenle özne odaklı yaklaşım ve kapsayıcılık bizler için çok değerli.
jinekolojik muayenenin nasıl uygulandığını biliyor musun? 👀
tabukamu: Türkiye’de jinekolojik muayene nasıl yapılıyor ve nasıl yapılmalı?
Irmak Saraç: Jinekolojik muayene çok standart bir muayene. Önce dışarıdan bakıyoruz, vulvada herhangi bir değişiklik -bu bir renk değişikliği olabilir, döküntü ya da başka bir lezyon görünümü olabilir- var mı yok mu diye bakıyoruz. Spekulum dediğimiz bir muayene aleti var. Bu, daha çok rahim ağzını gözlemek için kullandığımız ama aynı zamanda vajinayı da gözle görmemizi sağlayan bir alet. Daha sonra bunun yerleştirilmesi ve rahim ağzının gözlenmesi var. Eğer rahim ağzı taraması yapılacaksa bunun için örnek alınması da muayenenin bir parçası olarak değerlendirilebilir. Burada vajinada ve rahim ağzında herhangi bir sıkıntı olup olmadığını değerlendiriyoruz. Bir sonraki aşama manüel yani elle muayene. Tek parmağımızı vajinaya doğru yerleştirerek karından bastırmak suretiyle rahim ve yumurtalıkları elimizle muayene etmeye çalışıyoruz. Ele gelen kitle var mı, herhangi özel bir hassasiyet durumu var mı yok mu diye bakıyoruz. Son olarak da Türkiye’de yaygın olarak her muayenenin bir parçası olarak kullanılan ultrason var. Burada da vajinal ultrasonla, ultrasonun probunu vajinaya yerleştirerek yumurtalıkları görüyoruz. Daha önceden penetrasyonlu (cinsel birleşme içeren) ilişkisi olmayan kadınlarda kendi talepleri varsa, eğer kendi rızalarıysa bu vajinal muayene gerçekleştirilebilir.
Türkiye’de farklar neler? Türkiye’de daha önceden penetrasyonlu bir cinsel birliktelik yaşamamışlarda vajinal muayene yapılması tercih edilmiyor. Eğer vulvayla ilgili bir şikayet varsa muayene daha çok, vulvaya bakılarak ve karından ultrason uygulanarak yapılıyor. Yani vajinal yaptığımız ultrasonun karın yoluyla idrara sıkışılarak yapılması şeklinde düzenleniyor. Böyle yapılması şart değil, biraz da kişilerin inisiyatifine kalmış bir şey. Bu sadece doktorun tercihi de olmuyor. Penetrasyonlu ilişki yaşamamış kadınlar bunu tercih edebiliyor. Bir diğer fark da, ultrasonun yaygın olması nedeniyle elle muayenenin pek çok kadın doğum hekimi tarafından yapılmaması. Doğrudan ultrasonla muayeneye geçiliyor. Ama elle muayenenin de kendine özgü önemli yanları var.
Burada tabii muayenenin daha teknik kısımlarından bahsediyorum. Aslında önemli olan bilgilendirme yapılmadan muayenenin yapılmaması gerektiği. Öncelikli olarak muayeneye gelmiş kişiye nasıl bir muayene olduğunu anlatmak, sonra da her basamağını söylemek, her basamak için ayrı ayrı rıza almak ve muayeneyi bu şekilde, mümkün olduğunca nezaketle, gerekirse jel kullanarak yapmak önemli. Çok hızlı muayene yapılan yerlerde -hızlı yapılmayan bazı yerlerde de- genel olarak şöyle bir algı oluyor: “Kadın bir kez muayeneye geldiyse her şeye rıza veriyordur” algısı oluyor. Oysa rıza böyle bir şey değil tabii ki. Muayene olmaya gelmiş olabilir, muayene olmaktan vazgeçmiş olabilir ya da muayene masasına yatar ama belli bir aşamada vazgeçebilir. Her şeyden önce bunun mutlaka ve mutlaka kadına söylenmesi gerekiyor. Bu, güven ilişkisi için de gerekli bir şey. “Her basamağı size tek tek söyleyeceğim, durmamı istediğinizde duracağım” demek; bu da çok önemli. Çünkü kadın durmanızı istediği halde bunu söyleyemeyebilir ya da ona rağmen sizin devam edeceğinizi düşünebilir. Ki böyle de oluyor, mesela ağrı belirtiyorlar, yine de devam edilebiliyor. Bunların olmayacağı konusunda kadını tekrar tekrar bilgilendirmek lazım. “Dur” dediğinde, ağrı olduğunda bekleyebilmek, muayeneyi yavaşlatmak, muayeneyi bitirmek istediğinde bitirmek, bunların hepsi mümkün. Dediğim gibi her basamak için ayrı ayrı rıza alınması çok çok önemli.
LGBTİ+ sağlığı ve jinekolojik muayeneye dair 🏳️🌈
tabukamu: Bizim Bedenimiz podcastında jinekolojik muayene konusunu ele alırken farklı bölümlerde interseks olmak, engelli olmak, trans olmak gibi başlıklar hakkında konuştunuz. Beden ve cinsiyete dair çeşitli özellikleri kapsamak bu konuda neden önemli?
Irmak Saraç: Evet, jinekolojik muayene serisini çok geniş tuttuk podcast serisinde. Engellilerin yaşadıklarını, transların ve nonbinarylerin yaşadıklarını ve intersekslerin de görünürlüğünü artırmak istedik. Çünkü maalesef bu bireyler, ikili cinsiyet sistemi tarafından bir yerde “kategorize edilemedikleri” için kapsam dışı bırakılıyorlar. Tıp eğitimleri bu konuda yetersiz, tıbbın görmediği alanlar bunlar. O yüzden de görünür kılmak, onların deneyimlerini aktarmak, bizim neler yapabileceğimizi konuşmak önemli. Sonuçta ben de bir kadın doğum uzmanı olarak daha fazla nelere dikkat etmeliyim, neleri göz önünde bulundurmalıyım ve benzerini öğrenmek ve tekrar tekrar fark etmek için tıbbın kapsayamadığı bir alanı kapsamaya çalışma eylemi olarak görüyorum. O yüzden geniş yer vermek istedik.
tabukamu: Bir jinekolojik muayene sırasında hak ihlali, şiddet, ayrımcı söylem, nefret söylemi ya da güvensiz hissettiren bir durum ile karşılaşırsam ne yapabilirim?
Kapsama Alanı adına Ecmel Deniz: Her ne kadar LGBTİ+lar için etkili bir şikayet mekanizması bulunmasa da yalnız değiliz. Peki hastanelerde bulunan hasta hakları birimleri, yönergeler gibi çeşitli bağlayıcı politikaların varlığı bizi kapsıyor mu? “Beni ciddiye alırlar mı?” gibi sorular seni kaygılandırıyor olabilir. Yasa hükmü gereğince benim haklarım var gibi bir konuşma ezberlemek, kişilere kendini anlatmak zorunda değilsin. Destek almaktan çekinme! LGBTİ+ derneklerinin sağladığı sosyal ve hukuki desteklere başvurarak bu süreci onlarla ilerletebilirsin. İşte destek alabileceğin kurumlar:
Psiko-Sosyal ve Hukuki Destek Programları:
17 Mayıs Derneğinden destek almak için tık tık.
Genç Lgbti+ Derneğinden destek almak için tık tık!
Hevi LGBTİ+ Derneğinden destek almak için tık tık. (Mülteci ve Göçmen LGBTİ+lar için de çalışmalar yürütüyorlar.)
Kırmızı Şemsiye Derneğinden Destek almak için tık tık!
Özgür Renkler Derneğinden Destek almak için tık tık! (Bursa ve çevre iller için)
Pembe Hayat derneğinden destek almak için tık tık!
SPoD’dan (Sosyal Politika, Cinsiyet Kimliği ve Cinsel Yönelim Çalışmaları Derneği) destek almak için tık tık.
LGBTİ+ Derneklerinin Danışma Hatları:
Genç LGBTİ (0232) 464 03 30
SPoD (0850) 888 54 28
Pembe Hayat (0549) 100 06 88
Kırmızı Şemsiye (0850) 244 12 75
Yönlendirme ve destek alabileceğiniz kurum ve inisiyatifler:
LGBTİQA+ tıp öğrencileri ağına yaşadığınız sorunları iletebilir, yönlendirme alabilir ve tıbbi süreçlere dair sorularınıza yanıt bulabilirsiniz. İletişime geçmek için tık tık!
Türk Tabipler Birliğine başvuru yapabilir, şikayet dilekçesi oluşturabilirsiniz.
deneyimlendikçe demleniyoruz ☕️
tabukamu'da artık deneyimlerini paylaşabileceğin bir alan var. Bu alana anonim bir şekilde, takma isimle ya da kendi isminle, dertleşmek istediğin bir konuya dair hislerini, deneyimlerini ve düşüncelerini anlatabilirsin. Çünkü deneyimledikçe öğreniyoruz ve deneyimlerimizi paylaştıkça büyüyoruz, dertleşiyoruz, dayanışıyoruz ve tabii ki demleniyoruz. Sen de anlatmak ister misin?
Irmak Saraç hakkında: 1973 Ankara doğumlu, TED Ankara Koleji’nden mezun olduktan sonra 1989’da Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne girdi. 1996-2001 yılları arasında Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanlık eğitimini tamamladı. 2013 yılında, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Halk Sağlığı yüksek lisansını “Ev hizmetlerinde çalışan göçmen kadınların sağlık sorunları ve sağlık hizmetlerinden yararlanma deneyimleri” teziyle tamamladı. İkisi basılmış üç roman çevirisi mevcuttur. CETAD denetleme kurulu, TTB Yüksek Onur Kurulu üyesi olup İstanbul Tabip Odası’nda Kadın komisyonunun çalışmalarına katılmaktadır. Özel Surp Agop Ermeni Hastanesi’nde çalışmaktadır. Deniz Koloğlu ile beraber kadın sağlığı ve cinselliği üzerine Bizim Bedenimiz adında bir podcast yapımına devam etmektedir.
Kapsama Alanı hakkında: Kapsama Alanı olarak biz; trans+ öznelerin hayatın farklı alanlarında yaşadığı ‘kapsanamama’ sorunlarına çözüm bulmaya çalışan bir ekibiz. Trans+ lar çeşit çeşit, biricik temsiller ve sorunlarımız da olabildiğine farklılaşıyor. Kapsama Alanı’nda da; trans+ ların eşitlenme mücadelesi olan birçok alanda, spesifikleşen kapsanamama sorunlarına ayrı ayrı çalışmalarla çözüm aramaya çalışıyoruz. Sağlık, barınma, adalet haklarına erişimde engelleri görünür kılmaya, bu alanlarda trans+ lar özelinde spesifik çalışmalar yapmaya dair motivasyonumuzla ilerlemeyi hedefliyoruz.
İlk çalışmamız olan “Trans Erkekler/Maskülenler ve Nonbinaryler, Erişilemeyen Cinsel Sağlık Bilgisinin ve Jinekoloji Kontrollerinin Neresinde?” araştırmasında cinsel sağlık bilgisine ve jinekolojik muayeneye erişimde kendini bulamayan, “kapsanmayan” trans erkeklerin, trans maskülenlerin ve nonbinarylerin dertlerini anlatmak için bir yola çıktık. Yola devam ediyoruz.
Bizi sosyal medyada takip ediyor musun?: Instagram 🎞 TikTok 🪩 Twitter 🦩