Okuma süresi: 10 dakika
Selam! Geçen haftaki sayımızda jinekoloğa gidiyoruz demiştik, bu hafta jinekoloğa gittik geldik. Jinekolog muayenesi gençler tarafından nasıl deneyimleniyor, muayenenin trans+lar, LGBTİ+’lar ve jinekoloğa gitmek isteyen tüm insanlar tarafından rahat bir şekilde deneyimlenmesi için ne yapılabilir gibi soruların cevaplarını Kapsama Alanı adına Ecmel Deniz’den ve 20’liğin kurucusu Yasmin Güleç’ten dinledik.
bu sayıda neler var?
📔 tabukamu sözlük: Bu haftanın konuları özelinde sözlüğümüzü aralıyoruz.
🏳️⚧️ kapsayıcı jinekolojik muayeneler mümkün: Kapsama Alanı adına Ecmel Deniz, sağlık hizmetlerinin kapsayıcı olması ve herkesin kendini muayeneler sırasında rahat hissedebilmesi için neler yapılabileceğini, 7 pratik öneri ile paylaşıyor ve “kapsayıcı sağlık hizmetine erişmek herkes için haktır!” diyor.
👀 20’liklerin jinekolojik muayene deneyimleri: Leylekler Yalanmış köşesinin yeni yazısında 20’liğin kurucusu Yasmin Güleç, 20’liklerin jinekolojik muayene hakkındaki his ve deneyimlerinin izini sürüyor.
☕️ deneyimlendikçe demleniyoruz: tabukamu'da artık deneyimlerini paylaşabileceğin bir alan var; detaylar aşağıda!
❓ kimler neler yapıyor?: Cinsellik alanındaki çalışmaları duyuruyoruz.
beden disforisi: Cinsiyet disforisi olarak da kullanılır. Bir insanın cinsiyet kimliği ile doğumunda kendisine atanmış cinsiyetin örtüşmemesinden kaynaklanan stresi anlatan tıbbi bir terimdir.
cinsiyet kimliği: Bir insanın kendini ait hissettiği ve bağ kurduğu cinsiyettir. Cinsiyet kimliği, sadece beden ve fiziksel özellikler ile değil, psikolojik ve toplumsal boyutlar ile alakalıdır.
cisnormativite: Cisgender olmanın ve onunla ilişkili düşünce ve davranışların tek doğru, doğal ve normal olduğunu varsayan sistem. (Cisgender, atanmış cinsiyeti ile kendini ait hissettiği cinsiyet kimliği örtüşen ya da paralel olan insanlar için kullanılır.)
cinsiyet uyum süreci: Trans kimlik süreci olarak da kullanılır. Transların atanmış cinsiyetlerine göre düzenlenmiş olan nüfus kimliklerindeki isim ve cinsiyet hanesinin, cinsiyet kimliği beyanları doğrultusunda düzenlenmesini sağlayabilmek için başvurdukları medikal, psikolojik, toplumsal ve hukuki alanları kapsayan bir süreçtir.
trans+: Kendini trans, akışkan cinsiyetli ya da cinsiyetsiz olarak veya geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin dışında tanımlayan herkesi ifade etmek için kullanılan şemsiye bir kavram.
kapsayıcı jinekolojik muayeneler mümkün!🏳️⚧️
Cinsiyetleştirilmiş bir alan olan jinekoloji poliklinikleri LGBTİ+ kapsayıcı olması için dönüştürülmeli.
Yazı: Ecmel Deniz, Kapsama Alanı
LGBTİ+ fobi ile karşılaşma endişesi, ifşa edilme korkusu, heteronormatif dil ve tutumlar LGBTİ+ların kapsayıcı jinekolojik sağlık hizmeti almaları önündeki engellerden sadece birkaçı. Bu sorunlar yapısal koşullar değiştirilmeden çözülemez. Bu yapısal sorunların nefret söylemleri ve politikaları gün ve gün artarken hakkımız olanı dile getirmek ve sorunlara işaret etmek, bu sorunları gündeme taşımak bizler için çok önemli.
Ulusal ve uluslararası bildirgelerde hekimlerin tıp etiği kapsamında LGBTİ+ kapsayıcı olmalarının belirtilmesi ve bildirgelerin yaygınlaştırılması önemli. Sağlık çalışanlarının meslek etikleri gereği ideolojik ve ahlaki yargılarını hastalarına yansıtmamaları gerekiyor fakat bunun aksi durumlar yaşanabiliyor. Bu nedenle meslek içi kapsayıcı eğitimler artırılmalı.
LGBTİ+’ların sağlık gereksinimleri tıp eğitim müfredatında yeterince yer almıyor. Tıp öğrencilerinin LGBTİ+ kapsayıcı bir eğitim alması fobik yaklaşımları azaltma potansiyeline sahip. Bu nedenle tıp eğitimi LGBTİ+ kapsayıcı, özne ve hak odaklı bir yaklaşımı içermeli. Cinsiyetleştirilmiş bir alan olan jinekoloji poliklinikleri LGBTİ+ kapsayıcı olması için dönüştürülmeli. Trans+ların özel sağlık gereksinimlerinin tespit edilmesi için çalışmalar yapılmalı. Tüm sağlık personellerinin kapsayıcı olması adına eğitimler düzenlenmeli.
Jinekolojik kontroller için aile hekimleri daha aktif bir rol almalı ve periyodik izlemler cis-heteronormatif olmaktan çıkarılmalı. E- Nabız, MHRS gibi uygulamalarda; rutin kontroller vb. hatırlatılarak, öneminden bahsedilerek bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı. Kişilerin kapsayıcı bir jinekolojik sağlık hizmeti alabilmeleri için hastalıklara karşı tespit edilen risk analizleri ikili cinsiyete göre kategorize edilmekten çıkarılmalı. Bu yaklaşım özellikle de trans+ların sağlığa erişimini kolaylaştıracaktır.
Jinekolojik sağlık hizmetlerinin aile ve üreme odaklı yapılandırılması LGBTİ+ları dışarıda bırakıyor. Tüm cinsel pratikleri içeren bir anlayışın benimsenmesi, jinekolojik sağlığın üremenin ötesinde ele alınması gerekiyor. İntersekslere ve trans+lara uygulanan zorunlu ameliyatların ortadan kaldırılması ve kişilerin rızasına dayalı hale getirilmesi gerekiyor. Bu ameliyatlar bedensel bütünlüğün korunmasına karşı hak ihlalleri oluşturuyor.
Kişisel bilgilerin gizli kalmayacağı endişesi ile jinekoloğa gitmekten kaçınma tutumu, LGBTİ+’lar arasında yaygın. Bu kaygının temellerinin detaylı incelenmesi ve hak ihlallerine karşı gerekli yaptırımların uygulanması gerekiyor. Kişilerin rızası dışında hasta öyküsünün, kişisel verilerin paylaşılması durumlarına karşı yaptırım uygulanmalı. Kişilerin kendilerini rahatça ifade etmeleri için sağlık personellerine güven duymaları büyük önem taşıyor. Güven tahsisi kapsayıcı bir jinekolojik sağlık hizmeti için şart.
Hasta hakları bağlamında şikayet mekanizmalarının güçlendirilmesi gerekiyor. Birçok kişi karşılaşılan ayrımcılığa karşı ne yapacağını bilmiyor. Afiş ve posterlerle kişilerin neler yapabileceklerine dair yönergeler hazırlanmalı ve şikayet mekanizmalarında çalışan kişilerin LGBTİ+ kapsayıcı dil ve tutuma örnek teşkil etmeleri için çeşitli atölyeler düzenlenmeli. Bunlar için de yasa yapıcıların cinsel yönelim ve cinsiyet kimliği temelli yapılan ayrımcılıklara karşı yasalar oluşturması gerekiyor. Bu bağlamda sağlık politikaları kapsayıcı bir yaklaşım içermeli.
jinekolojik muayenenin trans+lara yönelik kapsayıcı olması için pratik öneriler
Birçok trans+ için jinekoloğa gitmek, hissedilen disforinin tetiklenmesine neden olabilir. Yaşanacak herhangi bir olumsuz deneyim bu disforiyi artırabileceği gibi duygusal bir strese neden olabilir. Bu nedenle beklentilerimizi ve sınırlarımızı anlatmak bizler için çok önemli. Güvende ve rahat hissedebilmek için cinsiyet kimliğimizin, cinsel yönelimimizin ve cinsel pratiklerimizin sorgulanmadan, yargılanmadan dinlenilmesi gerekiyor.
Teşhis veya tedavi için gerekmediği sürece cinsiyet uyum sürecine, kişinin cinsiyet kimliğine, cinsel yönelimine dair sorular sormadan iletişim kurmak ve eğer bunlara dair bilgi alınması gerekiyorsa varsayımlardan kaçınılarak, kişisel bilgiyi özneye direkt olarak sorarak öğrenmek, özel hayata yönelik gereksiz sorular sormamak oldukça yararlı olacaktır.
Trans+ sağlığına dair her şeyi bilmiyor olabilirsiniz, bilmediğiniz konuları dürüstçe belirterek kullandığınız dile dikkat etmeniz önemli.
Şikayetlerimiz ile doğrudan alakası olmayan sorular sormaktan sakının! Penis ameliyatı olmak isteyip istemediğimizin şikayetlerimizle hiç ama hiç ilgisi yok!
Bazı kontroller trans+lar için disforinin yoğun hissedildiği kontrollere dönebilir. Yapılacak işlem öncesinde detaylı bir aktarım duymak hakkımız! Bu bizleri daha güvende hissettirecektir. Yapılacak her işlemde rıza alınız aksi durumun taciz olduğunu unutmayınız!
Kişilerle kurulan iletişimde hitap şekilleri, hastanın; mahremiyetine duyulan saygı ve hissettikleri endişeye gösterilen önem bu süreci kolaylaştırır. Kimlikte yazan atanmış isimlerinin yanı sıra tercih ettikleri isimleri kullanmak birçok kişi için güvenli bir alan yaratır fakat bunun zor olacağını düşünüyorsanız en basit yol hanım ve bey hitaplarını kaldırarak siz hitabını kullanmak olacaktır.
İmkanlarınız dahilinde ise ofisinize LGBTİ+ları desteklediğinizi belirten semboller koyabilirsiniz. Bu bir femina işareti olabileceği gibi ufak bir gökkuşağı sembolü de olabilir. Güvenli bir jinekolojik muayene geçireceğimizi temin edecek posterler, afişler hazırlamanız kişileri daha güvenli hissettirebilir. Soyunma kabinlerine herhangi bir cinsiyeti imgelemeyen semboller koyabilirsiniz. Mekanda yapacağınız bu ufak değişiklikler kişilerin sizlere daha kolay açılmasına ve şikayetlerini daha net bir şekilde ifade etmelerine destek olacaktır.
Kapsayıcı sağlık hizmetine erişmek herkes için haktır! Trans+ların sağlığa erişim hakkının gasp edilmemesi için kapsayıcı dil ve tutumların sergilenmesi her sağlık çalışanının görevidir.
20’liklerin jinekolojik muayene deneyimleri 👀
Tuhaf değil, asla olmayacak.
Yazı: Yasmin Güleç
Oturduk o tuhaf koltuğa, koyduk bacaklarımızı oynayan iki demir yere, açtık bacaklarımızı bekliyoruz. Bekliyoruz da, size de bu iş biraz tuhaf gelmiyor mu? Doğum yapmadım ama tersine doğum gerçekleştirecekçesine yakında duran bir doktor beni muayene ediyor. Etsin tabii çok önemli. Ben 18 yaşımdan beri düzenli jinekolojik muayeneye giderim. Senede 1’dir bu benim için. Giderek bu konuda rahatladığımı düşünüyorum. Doğrusu hiçbir zaman çok da gerilmemiştim, doktorda kendimi tuhaf hissettiğimde kendime hatırlattığım şey hep şu olmuştur: “doktorlar neler görüyor, hem zaten bu doktorun işinin bir parçası değil mi? ” Mütevazi olmak lazım.
Senede bir kere jinekoloğa gitmek, özellikle 15-16 yaşından sonra çok önemli — cinsel ilişki durumunuz ne olursa olsun. Meme ve rahim ağzı kanseri taramaları, rahim ve yumurtalıkların kontrolu, cinsel yolla aktarılabilen enfeksiyonların takibi ve kafanıza takılan soruların konuşulması için çok önemli. Statista’nın 2018’de yayımladığı verilere göre, dünyadaki kadınların ortalama %31’i her sene kontrole gidiyor. Bu tabii ki bize bir fikir verse de, çok bir temsiliyet ya da anlam ifade etmiyor bence. Çemberi çok daha fazla küçülttüğümüzde, yani 20’lik okurlarına sorduğumda, cevaplayanların sadece %37’sinin düzenli jinekolojik kontrole gittiğini gözlemliyoruz. Geri kalan %63’lik grup, ya arada bir gidiyor ya da hiç gitmemiş.
Türkiye’de kadınların jinekolojik muayeneye gitme oranları çok düşük, maalesef bu konuda çok fazla kaynağa erişememiş olsam bile, 2016-2018 yılları arasında bu konu üzerine yazılan araştırmalarda kadınların bu tür kontrollere giderken gerildiğini, utandığını, endişelendiğini okuyoruz. Hatta Medikal Akademi’de çıkan bir yazıya göre Türkiye’de kadınların 3’te 1’i hiç jinekoloğa gitmemiş.
Bunun birçok nedeni var; toplum baskısı, erişilebilirlik, kaynak eksikliği, bilgi eksikliği… Biz de 20’liklerden duymak istedik. Muayene deneyimleri ve karşılaştıkları ile ilgili bilgi almak istedik. O zaman bakalım neler paylaşılmış;
27 yaşındaki psikolog İ, muayenelerde toplum yapılarının tıbbi müdahaleler ile kesiştiğini gözlemlediğini paylaştı.
“Muayene tipine karar vermek için evli misiniz diye soran hemşireler var örneğin,” dedi.
Benzer bir şekilde 32 yaşındaki turizimci D., “Erkek doktor, hpv+ çıktığımda dışarıda bekleyen annemi odaya çağırmak istemişti,” dedi.
Cinselliğin hala tabu olarak görüldüğü ve belli davranışların hoşgörü ile karşılanmadığı ülkemizde, jinekolojik muayene belli tepkileri beraberinde getirebiliyor.
Mesela 26 yaşındaki reklamcı I, ülkede karşılaştıklarından bahsetti. "Türkiye’de gidiliyorsa bir de yaşınız gençse, tabii ki de bir miktar ‘slut shaming’ yaşanıyor. Özellikle doğum kontrolle ilgili,” dedi.
Bu kadar tabu olarak görülen bir konu olsa da, ironik olarak bazı hastanelerde hasta mahremiyetine pek önem verilmediğini duyuyoruz. 22 yaşındaki hukuk öğrencisi F, “3-4 hastayı aynı zamanda içeride tutup sorunumuzun ne olduğunun onların yanında sorulması”nı deneyimlediğini paylaştı. Psikolojik danışman olan 29 yaşındaki M.D., muayene deneyimlerini yetersiz bulduğunu söyledi. “Hiçbir zaman sorduğum sorulara direkt cevap alamıyorum,” dedi.
Bu negatif deneyimlerinin yanısıra, tabii ki pozitif ve olması gerektiği gibi olan deneyimler de var. Mesela ben her gittiğimde çok konforlu hissediyorum. Doktorum her yaptığını adım adım bana anlatıyor, öğretiyor ve sorularımı cevaplıyor — ne kadar saçma olurlarsa olsun. 28 yaşındaki tiyatro yapım koordinatörü S.K., da aynı pozitif deneyimleri paylaşıyor. “Ben bir devlet araştırma hastanesine gidiyorum. Doktorum çok nazik, asistanları da öyle oluyor,” dedi.
Doktor ziyaretleri genel olarak gerici olabiliyor — özellikle yaptırmak istediğiniz muayene yıllar boyunca tabulaştırılmış, gizlenmesi söylenmiş, utandırılmış, bastırılmış bir bölge içinse. Ancak bana bir arkadaşımın söylediği ve hiçbir zaman unutmadığım sözü tekrar hatırlatmak istiyorum hem kendime, hem size; “bir şey sadece sen onu tuhaflaştırırsan, tuhaf olur.” Eee jinekolojik muayenelere gitmekte bir tuhaflık var mı? Yok. Utanacak bir şey var mı? Tabii ki yok. O zaman buradan devam, başkalarının ne düşündüğü, nasıl davrandığı önemli değil. Diliyorum sizi dinleyen, rahat hissettiren, sorularınızı cevaplayan, canınızı acıtmayan, iyi doktorlara denk gelirsiniz.
Leylekler Yalanmış köşemizdeki diğer yazıları okumak için tık tık!
Deneyimlerini bekliyoruz!
tabukamu'da artık deneyimlerini paylaşabileceğin bir alan var. Bu alana anonim bir şekilde, takma isimle ya da kendi isminle, dertleşmek istediğin bir konuya dair hislerini, deneyimlerini ve düşüncelerini anlatabilirsin. Çünkü deneyimledikçe öğreniyoruz ve deneyimlerimizi paylaştıkça büyüyoruz, dertleşiyoruz, dayanışıyoruz ve tabii ki demleniyoruz. Sen de anlatmak ister misin?
Cinsel doyumun yaşam doyumuna ve duygusal yeme üzerindeki etkisi araştırmasına katılmak ister misin?
Uzm. Dyt. Buket Sözan, Haliç Üniversitesi Lisanüstü Eğitim Enstitüsü Psikoloji Ana Bilim Dalı Uygulamalı Psikoloji Programında, Dr. Öğretim Üyesi Gülçin Şenyuva danışmanlığında yüksek lisans yapıyor. Tezinde cinsel doyumun yaşam doyumuna ve duygusal yeme üzerindeki etkisini araştırıyor. Bu kapsamda, 18-65 yaş arasındaki gönüllü katılımcıları aşağıdaki anketi doldurmaya davet ediyor.
Kapsama Alanı hakkında: Kapsama Alanı olarak biz; trans+ öznelerin hayatın farklı alanlarında yaşadığı ‘kapsanamama’ sorunlarına çözüm bulmaya çalışan bir ekibiz. Trans+lar çeşit çeşit, biricik temsiller ve sorunlarımız da olabildiğine farklılaşıyor. Kapsama Alanı’nda da; trans+ların eşitlenme mücadelesi olan birçok alanda, spesifikleşen kapsanamama sorunlarına ayrı ayrı çalışmalarla çözüm aramaya çalışıyoruz. Sağlık, barınma, adalet haklarına erişimde engelleri görünür kılmaya, bu alanlarda trans+lar özelinde spesifik çalışmalar yapmaya dair motivasyonumuzla ilerlemeyi hedefliyoruz.
hakkında: 20’lik, çevrimiçi bir rakı sofrası. Politikadan, kültür sanata, yemekten, ekonomiye her konuya 20’lik bakış açısı ile yaklaştığımız makalelerin yanısıra, 20’li yaşlarında ilham verici işler yapan gençler ile röportajlar, podcast bölümleri, videolar ve daha niceleri bu yayında mevcut.Bizi sosyal medyada takip ediyor musun?: Instagram 🎞 TikTok 🪩 Twitter 🦩