6 Şubat depremlerinden 1 yıl sonra
✊ 🗯 🖨
Okuma süresi: 7 dakika
Bugün 6 Şubat 2024. Geçen sene bugün, yani 6 Şubat 2023 tarihinde Kahramanmaraş merkezli, 10 ili etkileyen ve 45.000’den fazla kişinin öldürüldüğü bir felaket yaşadık. Aradan bir sene geçti, bu bir yılda neler oldu, güncel ihtiyaçlar neler? Bu sayıyla birlikte depremde öldürülen, yaralanan ve depremden etkilenen tüm canlıları anıyoruz.
bu sayıda neler var?
📔 tabukamu sözlük: Bu haftanın konuları özelinde sözlüğümüzü aralıyoruz.
✊ 6 Şubat depremlerinin ardından cinsel sağlık aktivizmi: Cinsel sağlığın, bir bütün olarak sağlıktan, varoluştan ve iyi olma halinden ayrı düşünülemeyeceğini ve cinsel sağlığa bağlı hak ve ihtiyaçlar için depremden 1 gün sonra da 1 yıl sonra da aktivizme devam etmenin önemli olduğunu vurguluyoruz.
🗯 Konuşmamız Gerek Derneğine sorduk: Depremden etkilenen bölgelerde faaliyet gösteren Konuşmamız Gerek Derneği’nden Bahar Aldanmaz ve İlayda Eskitaşçıoğlu ile birlikte geçtiğimiz yılın ve güncel ihtiyaçların değerlendirmesini yapıyoruz.
🖨 Afetten etkilenen bölgeler için kaynaklar: tabukamu ve Konuşmamız Gerek Derneği olarak, deprem sonrasında sivil toplum kuruluşları, çocuklar ve gençler için hazırladığımız kaynakların neler olduğunu paylaşıyoruz.
ayrımcılık: Cinsel yönelim, cinsiyet, cinsiyet kimliği, ırk, renk, ulusal köken, din, cinsiyet ifadesi, engellilik, yaş gibi nedenlerden dolayı kişilerin deneyimledikleri ya da direkt olarak onlara yapılan olumsuz muamele. Ayrımcılık bireylere ya da gruplara yönelik olabilir.
cinsel sağlık: Cinsel varoluşa bağlı fiziksel, psikolojik ve sosyal iyi olma halini ifade eder.
regl: Adet, menstrüasyon, aybaşı olarak da bilinir. Rahim iç dokusu, su ve kandan oluşan regl sıvısının belli aralıklarla (genelde 28-35 günde bir) vücuttan dışarı çıkmasını tanımlar.
regl yoksulluğu: Regl olan insanların regl dönemlerinde kullanabilecekleri hijyenik ped, tampon gibi regl ürünlerine ve temiz su, sabun, çöp kutusu, temiz ve güvenli bir tuvalet (veya oda) gibi temel bakım ihtiyaçlarına ve regl hakkında güvenilir bilgiye erişememe sorunudur.
sağlık kuruluşu: Uzman bir personelin bulunduğu ve insanlara sağlık hizmetleri sağlamakla yükümlü yapılar.
6 Şubat depremlerinin ardından cinsel sağlık aktivizmi ✊
6 Şubat depremlerinin ardından en çok da, krizlerin ve afetlerin insanların ihtiyaçlarını ve varoluşlarıyla ilgili konuları, deneyimleri ve çeşitlilikleri ortadan kaldırmadığını, aksine bunları daha çok öne çıkardığını gördük. Cinsel varoluşla ilgili ihtiyaçların da sağlığın ve iyi olma halinin temel parçaları olduklarını hatırladık. İnsanların cinsel sağlıkla ilgili hayati ürün ve hizmetlere erişiminin zorlaştığını veya zorlaştırıldığını gördük. Söz konusu cinsel sağlık hakları ve hizmetleri olduğunda, “şu an yeri ve zamanı değil” dendiği çokça duyduk. Ne yazık ki afetler sonrasında da hak ihlalleri ve ayrımcılık yaşanmaya devam etti.
Krizler ve afetlerden sonra cinsel sağlık ve üreme sağlığı aktivizmine devam etmenin gerekli olduğunu sahada çalışan diğer oluşumlarla beraber vurguladık. Bugün de, depremden etkilenen bölgelerde ve her yerde, cinsel sağlık hakları ve hizmetlerinin kapsayıcı, çeşitliliklere saygılı, erişilebilir ve insan onuruna yaraşır şekilde sağlanmasının önemli olduğunun altını bir kez daha çiziyoruz. Neden mi? Çünkü bu konuda aktivizm yapmak, güvenilir kaynakları yaygınlaştırmak, ürün ve hizmetlere erişimi sağlamak:
Toplumsal cinsiyete ve cinselliğe dayalı şiddetle,
İstenmeyen gebeliklerle,
Cinsel yolla aktarılabilen enfeksiyonlarla,
Vajinal enfeksiyonlar ve idrar yolu enfeksiyonlarıyla,
Güvensiz kürtajla,
Gebelik kaybı ya da istemsiz sonlanmasıyla (düşük), ve
Gebe ve bebeklerde enfeksiyon ve ölümle mücadelede etkin bir araçtır.
Cinsel sağlık, insan sağlığının ve varoluşunun bir parçasıdır ve sağlıklı bir yaşam sürdürmek herkesin hakkıdır.
Konuşmamız Gerek Derneğine sorduk 🗯
“Sürdürülebilir bir çözüm sağlanmadı”
Depremin üzerinden tam 1 yıl geçti. Bu 1 yılda cinsel sağlık hakları ve hizmetleri bağlamında, regl bakımı ve ürünlerine erişim bakımından nasıl çözümler üretildi? Depremden etkilenen bölgelerde saha çalışması yapan ve regl yoksulluğu ile mücadele eden Konuşmamız Gerek Derneği’ne sorduk.
Son bir yılı nasıl değerlendirirsiniz?
Türkiye'deki afet sonrası hizmetler ne yazık ki toplumsal cinsiyet perspektifiyle yürütülmüyor. Bilgi kaynakları ve geçmiş deneyimler, afetin farklı cinsiyet kimliklerini farklı şekillerde ve oranlarda etkilediğini açıkça göstermektedir. Örneğin, deprem sonrasında iletilen destek paketlerinin çoğu, başlangıçta regl ürünlerini içermiyordu. Çünkü regl bakımı, afet öncesinde 'kadınların' karşılaştıkları ancak 'kendi başlarına çözmeleri beklenen' bir sorun olarak algılanıyordu. Ayrıca, ihtiyaç listelerini hazırlayanlar genellikle erkeklerdi ve bazı durumlarda kadınlar ped ihtiyaçlarını rahatça ifade edemiyorlardı. İlk iki ayın sonrasında, feminist organizasyonların oluşturduğu toplumsal farkındalık ile regl ürünlerine olan ihtiyaç fark edildi ve bir miktar giderildi. Ancak, ne yazık ki bu konuda sürdürülebilir bir çözüm sağlanmadı. Deprem bölgesinde regl ürünlerine düzenli olarak ulaşamayan birçok çocuk ve yetişkin olduğunu biliyoruz. Ayrıca, regl bakımının sadece bir ped teminiyle sınırlı olmadığı konusunda hala yeterli farkındalık oluşmadı. Ped verildikten sonra temiz suya, sabuna, temiz tuvalet kağıdına, güvenli bir tuvalete ve çöp kutusuna erişim olmadan, bu pedlerin kullanımı zorlaşıyor. Deprem bölgesinde yaptığımız çalışmalar, birçok kadının ve kız çocuğunun kullandıkları pedleri çadır içindeki sobalarda yakmak zorunda kaldıklarını gösterdi.
Konuşmamız Gerek Derneği olarak depremden etkilenen bölgelerde çalışmalar gerçekleştirdiniz. Güncel gözlemleriniz neler, ne tür ihtiyaçlar var?
Toplu yaşam alanlarında düzenli olarak regl ürünlerinin temin edilmesi hayati önem taşıyor. Bu konuda devlet kurumları, sivil toplum kuruluşları, regl ürünü satan firmalar ve uluslararası organizasyonlar, afetin sonrasında en az 6 ay boyunca bu bağışları sürdürmeli ve kesmemelidir. Ayrıca, regl bakımına yönelik gerekli bilgilerin sağlanması ve kolayca erişilebilir olması için toplu yaşam alanlarında kadınların ve kız çocuklarının güvenli bir ortamda bir araya gelebilecekleri alanlar oluşturulmalıdır. Ne yazık ki, mevcut çalışmalar genellikle sadece ped teminiyle sınırlı kalmakta ve bu ped temininde yeterli sayıya ulaşılamamaktadır. Yapılan destekler çoğunlukla devlet tarafından denetlenen toplu yaşam alanlarıyla sınırlı kalmakta ve birçok kişinin bu hizmetlere erişimini kısıtlamaktadır. Bu nedenle, regl bakımı konusunda yapılan çalışmaların daha kapsamlı ve sürdürülebilir olması için çeşitli paydaşlar arasında işbirliği ve sürekli destek sağlanması gerekmektedir.
Bu ihtiyaçların gündemde kalmaya devam edebilmesi için neler yapabiliriz?
Bu ay birçok kurum deprem raporlarını yayınlamaya başladı. Derneğimiz olarak ilk incelediğimiz konu, raporun regl ürünlerine ve hizmetlerine erişimle ilgili bilgiler içerip içermediği oluyor. Birçok kurum, yeterli regl ürünü bulunmadığını raporluyor. Ancak, bu raporlarda bazen regl ürünleri açıkça belirtilmiyor ve genel bir ifadeyle 'hijyen ürünleri' olarak tanımlanıyor. Bu yapılmamalı çünkü zaten depremden önce yapılan planlarda, regl ürünlerine erişimin olmamasının temel nedeni bunun açıkça ifade edilmemesidir. Benzer bir şekilde, raporlamaların dışında, afet sonrası destek hizmetlerine dair yapılan yönlendirme ve politika belgelerinde regl ürünlerinin ve hizmetlerinin net ve detaylı bir şekilde yazılması gerekmektedir. Kısacası, bu konuyu sadece deprem sonrasında değil, sürekli ve kalıcı bir hizmet olarak görmemiz, regl ürünlerine ve hizmetlerine erişimin temel bir insan hakkı olduğunu sürekli vurgulamamız gerekiyor.
Afetten etkilenen bölgeler için kaynaklar 🖨
Depremin hemen sonrasında depremden etkilenen insanların birincil ihtiyaçlarından birisi hijyenik ped ve tampon gibi regl ürünleri oldu. Her zaman temel bir ihtiyaç ve hak olan regl ürünlerinin önemi ne yazık ki bu denli bir kriz anında fark edilmiş oldu. Bireysel ve belli grupların aktif çabalarıyla, regl ürünlerinin ihtiyaç listelerinde ve tüm yardım kolilerinde yer edinmesi gerektiğine vurgu yapıldı. Bu çabalar regl ürünlerine erişimi olmayacak birçok kişiye bu ürünlerin ulaşmasını mümkün kılsa da, erişimin sürdürülebilir olabilmesi için bu yardımların sürekli ve ihtiyaçları karşılayacak şekilde yapılmasının şart olduğunu gözlemledik.
Tarih boyunca yaşanan diğer felaketlerde yapılan araştırmalar, hijyenik ped ve tampon gibi regl ürünlerine olan ihtiyacın afet sonrasında en az bir sene kadar devam ettiğini gösteriyor. Regl ürünlerinin sürekli olarak dağıtılması kadar, bu ürünlerin sosyal-kültürel ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak dağıtılması da oldukça önemli.
Bu süreçte tabukamu ve Konuşmamız Gerek Derneği olarak, regl ürünlerine ve kapsayıcı regl bakımına erişimin bir insan hakkı olduğunu hatırlatmak istedik ve baskı alınabilir kaynaklar oluşturduk. Sivil Toplum Kuruluşları için afet sonrası regl hakkında konuşmak, mahremiyete özen göstermek ve saha için genel öneriler belgeleri hazırladık. 8 yaşından büyük çocuk ve gençler için ise regl sürecini ve pedlerin nasıl takılacağını anlattık. Aşağıdaki butona tıklayarak bu kaynaklara ulaşabilirsin.
Konuşmamız Gerek Derneği hakkında
Konuşmamız Gerek Derneği 2016 yılından bu yana regl yoksulluğu ve tabusu ile mücadele ediyor. Misyonları Türkiye’de menstrüel ürünlerin erişilebilirliğini, kalitesini ve sürdürülebilirliğini artırmak, regl yoksulluğu ve deneyimleri ile ilgili veri toplama ve içerik oluşturmanın yaygınlaştırılmasını desteklemek ve Milli Eğitim Müfredatına kapsamlı cinsellik ve regl olma eğitiminin dahil edilmesini sağlamak. Konuşmamız Gerek Derneği’ne siteleri üzerinden para veya menstrüel ürün bağışı yaparak saha çalışmalarına destek olabilirsiniz.
Bizi sosyal medyada takip ediyor musun?: Instagram 🎞 TikTok 🪩 Twitter 🦩